Στις 31.10.1517 ο Αυγουστίνος μοναχός Μαρτίνος Λούθηρος θυροκόλλησε στον ναό των Αγίων Πάντων (Schlosskirche) της Βιτεμβέργης τις 95 θέσεις του στις οποίες καταδίκαζε την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα.
Μόνο η χάρη του Θεού θα μπορούσε να σώσει τους πιστούς, υποστήριζε ο Λούθηρος. Και μόνο η Βίβλος είναι έγκυρη για τον χριστιανισμό, όχι το παραδοσιακό δόγμα της εκκλησίας.
Ιστορικοί και άλλοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν πως ο Λούθηρος είχε επιλέξει το συγκεκριμένο ναό για να τραβήξει την προσοχή των πολιτών, κάτι που όμως δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Σύμφωνα με στοιχεία, η 31η Οκτωβρίου ήταν η ημέρα που ο Λούθηρος έστειλε τις θέσεις του στον Αλβέρτο του Βραδεμβούργου, τον Αρχιεπίσκοπο του Μάιντς (1514-1545).
Σήμερα θεωρείται ως η μέρα στην οποία ξεκίνησε η Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, που ίδρυσε τον Προτεσταντισμό ως τρίτο μεγάλο κλάδο του Χριστιανισμού.
Πως εξαπλώθηκε η μεταρρύθμιση;
Μέσω μίας νέας για την εποχή τεχνικής εκτύπωσης, με μετακινούμενο τυπογράφο, το έργο του Μαρτίνου Λούθηρου εξαπλώθηκε και πυροδότησε το μεταρρυθμιστικό κίνημα. Το Μάιο του 1521 ο Λούθηρος διατάχτηκε να παρουσιαστεί στη Δίαιτα της Βορμς, τη γενική συγκέντρωση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα Καρόλου Ε’.
Ο Λούθηρος έλαβε διαβεβαίωση ανενόχλητης μετάβασης και επιστροφής από τη Δίαιτα. Μόλις παρουσιάστηκε κλήθηκε να ομολογήσει αν ήταν συγγραφέας των έργων που του αποδίδονταν και αν συμφωνεί με το περιεχόμενό τους.
Αρνήθηκε να αλλάξει τις απόψεις του, καταδικάστηκε ως αιρετικός και ορίστηκε πως η θανάτωσή του θα έμενε ατιμώρητη. Οι υποστηρικτές του, φοβούμενοι για τη ζωή του, τον «απήγαγαν» καθώς περνούσε από ένα δάσος στο δρόμο προς τη Βιτεμβέργη.
Για τον επόμενο χρόνο παρέμεινε κρυμμένος στον Πύργο του Βάρτμπουργκ. Εκεί διέμεινε και εργάστηκε στο σπουδαιότερο έργο του: τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στα γερμανικά. Στην Ελβετία αναπτύχθηκε ξεχωριστό κίνημα μεταρρυθμίσεων το οποίο ξεκίνησε από τον Ούλριχ Ζβίγγλιο και τον Ιωάννη Καλβίνο.
Σύντομα ο Προτεσταντισμός έπαψε να είναι ενιαίο δόγμα. Δημιουργήθηκαν διάφορες παραλλαγές του, απ’ τις οποίες πιο σημαντικές είναι αυτή των Ζβιγγλιανών (από τον ιδρυτή της Ζβίγγλιο) και των Καλβινιστών (από τον Καλβίνο).
Οι παραλλαγές αυτές ξεκίνησαν από την Ελβετία, αλλά διαδόθηκαν και σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία κλπ.
Ποια είναι η σημασία της Μεταρρύθμισης;
Όπως επισημαίνει ο Πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Μάγιεντορφ, καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Fordham, «η Μεταρρύθμιση ήταν πραγματικά μια απόπειρα για την απελευθέρωση του Δυτικού Χριστιανισμού από το σχολαστικό περίγραμμα της σκέψης και για την επαναφορά του στην Αγία Γραφή και τον πρώιμο Χριστιανισμό».
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η Μεταρρύθμιση αποτελεί σπουδαίο σταθμό ανάπτυξης του Διεθνούς Δικαίου διότι μέσω αυτής τερματίσθηκε απότομα η ιδέα της χριστιανικής ενότητας της Δύσης, (σε ένα μόνο δόγμα).
Αυτό είχε ως συνέπεια με την επίσης παράλληλη πτώση της φεουδαρχίας, τον κατατεμαχισμό των τότε ηγεμονιών όπου και άρχισε να διαμορφώνεται μια «διεθνής κοινωνία» την οποία και αποτελούσαν πλέον ανεξάρτητα κράτη-ηγεμονίες νομικά ίσες.
Το γεγονός αυτό δημιούργησε την ανάγκη της ύπαρξης νομικών κανόνων που να ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ αυτών των νέων κρατών-ηγεμονιών.
Για τους αγρότες και τους φτωχούς των πόλεων η απόσχιση από την παπική εκκλησία ήταν η αφορμή για να ζητήσουν γενικότερες αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο και περισσότερες ελευθερίες και οδήγησε στην εξέγερση των χωρικών (1524-1526).
Οι χωρικοί διακήρυξαν ένα πρόγραμμα που ονομάστηκε «Τα Δώδεκα Άρθρα των Χωρικών», μεταξύ των οποίων ήταν το αίτημα να διαλέγουν τους κληρικούς τους, να μειωθεί η δεκάτη (αγροτική φορολογία, το 1/10 της παραγωγής τους), να καταργηθεί η δουλοπαροικία, το δικαίωμα να ψαρεύουν και να κυνηγούν, να είναι αμερόληπτα τα δικαστήρια και να περιοριστούν οι απαιτήσεις των φεουδαρχών. Τα άρθρα αυτά αναπροσαρμόζονταν με βάση τις τοπικές ανάγκες.
Ο Λούθηρος αποκήρυξε την εξέγερση των χωρικών, η οποία κατεστάλη βίαια από τους ευγενείς. Υπολογίζεται ότι στοίχισε τη ζωή σε περισσότερο από 100.000 χωρικούς.
Σε μερικές περιοχές οι χωρικοί πέτυχαν κάποιους συμβιβασμούς αλλά στις περισσότερες η καταπίεση είτε παρέμεινε όπως ήταν πριν από την εξέγερση είτε αυξήθηκε.
Από πότε γιορτάζεται η ημέρα της Μεταρρύθμισης;
Το 1667, 150 χρόνια μετά τη δημοσίευση των θέσεων του Λούθηρου, ο εκλογέας της Σαξονίας όρισε την 31η Οκτωβρίου ως ημέρα μνήμης της Μεταρρύθμισης. Έκτοτε οι προτεστάντες Γερμανοί γιορτάζουν την πίστη τους αυτή την ημέρα.
Η συγκεκριμένη ημέρα ήταν αργία κυρίως για τα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας. Όμως το 2017, προς τιμήν της επετείου των 500 ετών, όλα τα κρατίδια της Γερμανίας γιόρτασαν την ημέρα ως επίσημη αργία.
Έκτοτε, το Αμβούργο και το Σλέσβιχ-Χόλσταϊν θεωρούν την ημέρα ως επίσημη αργία, ενώ η Βρέμη και η Κάτω Σαξονία είναι σε φάση αναμονής για την ψήφισή της.
