H Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Φεβρουαρίου, με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης Γονέων με Καρκινοπαθή Παιδιά (ICCCPO). Παρόλο που πρόκειται για σπάνιους καρκίνους, κάθε χρόνο 250.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο υποφέρουν από διάφορες μορφές του. Στη χώρα μας περίπου 300 παιδιά προσβάλλονται ετησίως από καρκίνο, κυρίως από λευχαιμία.
Η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου αναγάγει σε θέμα Εθνικής Προτεραιότητας για το Σύστημα Υγείας τη βελτίωση της περίθαλψης και της φροντίδας για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας και επισημαίνει την έλλειψη κατάλληλων υποδομών για τα παιδιά που νοσούν από καρκίνο, καθώς και την αδυναμία να καλυφθούν επαρκώς οι ιδιαίτερες ανάγκες που έχουν, τόσο οι μικροί ασθενείς, όσο και οι οικογένειές τους.
Η ανεπάρκεια στην κάλυψη των αναγκών σε μεγάλο βαθμό οφείλεται, στη γεωγραφική κατανομή των παιδο – ογκολογικών κλινικών, τη λειτουργία του συστήματος υγείας, το οποίο αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες του καρκίνου κατά την παιδική και εφηβική ηλικία και την έλλειψη κοινωνικής μέριμνας.
Συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον Καρκίνο της Παιδικής Ηλικίας. Ειδικότερα, κάθε χρόνο, περίπου 250.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο νοσούν από καρκίνο, από τα οποία μόνο ποσοστό 20% έχει δυνατότητα πρόσβασης σε σωστή ιατρική φροντίδα. Το 80% από αυτά προέρχεται από χώρες μέσου και χαμηλού εισοδήματος.
Πάνω από 150.000 θάνατοι κάθε χρόνο θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν υπήρχε δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης και εξειδικευμένης θεραπείας σε όλα τα παιδιά.
Ποσοστό 70% – 80% από τα παιδιά που έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη θεραπεία γίνεται καλά με την πρόοδο της ιατρικής και λόγω της επάρκειας φαρμάκων και καταρτισμένου επιστημονικού προσωπικού.
Την ίδια ώρα, κάθε μέρα εκτιμάται ότι περίπου 20 παιδιά πεθαίνουν από καρκίνο στην Ευρώπη, ενώ στη χώρα μας, περίπου 300 παιδιά προσβάλλονται ετησίως από καρκίνο, κυρίως από λευχαιμία. Η εμφάνιση καρκίνου στα παιδιά αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου μετά από τα ατυχήματα. Ταυτόχρονα όμως, οκτώ στα δέκα παιδιά που εμφανίζουν σήμερα λευχαιμία θεραπεύονται και αυτό είναι το μήνυμα που θα πρέπει να συγκρατήσουμε όλοι μας.
Ο όρος παιδικός καρκίνος χρησιμοποιείται για να ορίσει οποιοδήποτε είδος καρκίνου που εμφανίζονται σε παιδιά πριν την ηλικία των 15 ετών. Τα συνολικά ποσοστά εμφάνισης του καρκίνου της παιδικής ηλικίας κυμαίνονται μεταξύ 50 και 200 ανά εκατομμύριο παιδιών σε παγκόσμια κλίμακα.
Παιδικός καρκίνος: Ποιες είναι οι πιο συχνές μορφές;
Το “μοτίβο” των καρκίνων στην παιδική ηλικία διαφέρει σημαντικά από εκείνων σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Σε γενικές γραμμές, η λευχαιμία αποτελεί περίπου το ένα τρίτο όλων των καρκίνων της παιδικής ηλικίας.
Οι άλλες πιο κοινές μορφές καρκίνου στα παιδιά είναι τα λεμφώματα και οι όγκοι του κεντρικού νευρικού συστήματος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι όγκων που εκδηλώνονται σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά, όπως το νευροβλάστωμα, το νεφροβλάστωμα, το μυελοβλάστωμα και το ρετινοβλάστωμα. Οι καρκίνοι του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου ή του ορθού, τυπικά συμβαίνουν σε ενήλικες και είναι εξαιρετικά σπάνιοι σε παιδιά.
Παιδικός καρκίνος: Ποιοι είναι οι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου της παιδικής ηλικίας;
Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί μόνο λίγοι παράγοντες κινδύνου για τους καρκίνους της παιδικής ηλικίας. Αυτοί περιλαμβάνουν την ιονίζουσα ακτινοβολία και την κατάποση της ορμόνης διαιθυλοστιλβεστρόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (πρόκειται για μια παλιά θεραπεία που δεν εφαρμόζεται πλέον).
Πολλοί παιδικοί καρκίνοι συνδέονται επίσης με τη γενετική σύσταση του ατόμου, αφού έχει αποδειχτεί ότι ο καρκίνος σε μικρές ηλικίες εμφανίζεται με διαφορετική συχνότητα σε παιδιά διαφορετικής εθνοτικής προέλευσης. Επίσης, η γενετική προδιάθεση κάθε ατόμου (οικογενειακό ιστορικό καρκίνων) παίζει σημαντικό ρόλο. Έρευνες έχουν δείξει ότι ιοί, όπως ο Epstein-Barr, η Ηπατίτιδα-Β, ο έρπης και ο ιός του AIDS (HIV) μπορεί επίσης να συμβάλουν στην αύξηση του κινδύνου για μερικούς καρκίνους της παιδικής ηλικίας.
Παιδικός καρκίνος: Υπάρχουν γεωγραφικές διακυμάνσεις στη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου της παιδικής ηλικίας;
Δεν έχουν όλες οι χώρες ενημερωμένα μητρώα που καταγράφουν τη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου, ως εκ τούτου είναι δύσκολο να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του καρκίνου της παιδικής ηλικίας σε όλο τον κόσμο.
Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, φαίνεται να είναι μεγάλες οι διακυμάνσεις στη συχνότητα εμφάνισης παιδικών καρκίνων, όπως η λευχαιμία και οι όγκοι του νευρικού συστήματος. Ενώ τέτοιου τύπου καρκίνοι διαγιγνώσκονται σπανίως στον υπόλοιπο κόσμο, στην υπο-Σαχάρια Αφρική, καταγράφονται αυξημένα ποσοστά εμφάνισης λεμφωμάτων (ειδικότερα λέμφωμα Burkitt) από ό,τι σε άλλες περιοχές. Αυτό μπορεί να προκύψει από τη μεγαλύτερη έκθεση σε ιογενείς λοιμώξεις.
Παιδικός καρκίνος: Μπορεί να ανιχνευθεί νωρίς;
Οι περισσότεροι καρκίνοι της παιδικής ηλικίας αρχικά εκδηλώνονται με μη-ειδικά σημάδια και συμπτώματα, κάτι που οδηγεί σε καθυστερημένη ανίχνευσή τους. Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, επειδή τα παιδιά συνήθως έχουν αυξημένη γονική και ιατρική φροντίδα, οι καρκίνοι έχουν πιο μεγάλη πιθανότητα να εντοπιστούν πιο νωρίς.
Σε χώρες με χαμηλό εισόδημα κατά κεφαλήν (κατά μέσο όρο), ωστόσο, υπάρχουν πρόσθετα εμπόδια στην έγκαιρη ανίχνευση, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης πρόσβασης των παιδιών σε υπηρεσίες υγείας και τις ανεπαρκείς ιατρικές εγκαταστάσεις.
Παιδικός καρκίνος: Ποιες είναι οι πιθανότητες για θεραπεία;
Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, περίπου το 80% των παιδιών με καρκίνο επιβιώνει πέντε ή περισσότερα χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου. Αυτό το πολύ υψηλό ποσοστό συνεπάγεται αυξημένο αριθμό μακροχρόνια επιζώντων ατόμων, που χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση, θεραπεία και φροντίδα. Η πρόγνωση είναι πολύ χαμηλότερη για τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο σε χώρες χαμηλού και μεσαίου κατά κεφαλήν εισοδήματος.
Ορισμένοι παράγοντες που εξηγούν αυτό το χαμηλό ποσοστό περιλαμβάνουν: την καθυστερημένη διάγνωση του καρκίνου που οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα αποτελεσματικής θεραπείας, τα ανεπαρκώς εξοπλισμένα νοσοκομεία που δεν έχουν τα κατάλληλα φάρμακα και εξοπλισμό, κάποιες άλλες ασθένειες που είναι διαδεδομένες στα παιδιά και η έλλειψη γενικών γνώσεων του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σχετικά με τον καρκίνο. Επιπλέον, η θεραπεία δεν είναι προσιτή οικονομικά για τους περισσότερους γονείς.
Τα ύποπτα συμπτώματα που οδηγούν σε πιθανή διάγνωση καρκίνου στο παιδί
- Πυρετός χωρίς σαφή εστία λοίμωξης
- Μάζα (όγκος) σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, δηλαδή στο κεφάλι, τράχηλο (λαιμό), θώρακα, κοιλιά, πόδια κ.λπ. Ειδικές κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις θα οδηγήσουν στη διάγνωση.
- Συμπτώματα από το νευρικό σύστημα, όπως είναι πονοκέφαλος, έμετος ειδικά τις πρωϊνές ώρες, αλλαγή της συμπεριφοράς του παιδιού, σπασμοί, διαταραχές στην βάδιση και στην ισορροπία κ.λπ.
- Αιμορραγία στο δέρμα χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός· εκδηλώνεται με τη μορφή κόκκινων στιγμάτων – κηλίδων που ονομάζονται «πετέχειες» ή μελανιών που ονομάζονται «εκχυμώσεις». Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρατηρείται αιμορραγία από τη μύτη, από τα ούλα, από τα ούρα, από το στομάχι κ.λπ.
- Συμπτώματα και ευρήματα από τα μάτια μπορεί να οδηγήσουν στην έγκαιρη διάγνωση κάποιας μορφής καρκίνου. Τέτοια συμπτώματα είναι διόγκωση ή πτώση των βλεφάρων, προβολή του βολβού του ματιού προς τα εμπρός, λευκοκίτρινο λαμπερό χρώμα στην κόρη, μελανιές στα βλέφαρα, ξαφνική αλλαγή στην οπτική οξύτητα κ.λπ.
- Πόνος σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος (κεφάλι, κοιλιά, άκρα), και ιδιαίτερα πόνος στα οστά των άκρων και της μέσης, πρέπει να διευρευνώνται.
- Διάφορα άλλα συμπτώματα, όπως είναι η ανορεξία, κακοδιαθεσία, ωχρότητα, κόπωση, απώλεια βάρους κ.λπ. – μόνα ή σε συνδυασμό με κάποιο από τα παραπάνω – επιβάλλουν τη διερεύνηση του παιδιού.
