Friedrich Thiersch (1784-1860): Ο βίος και το έργο ενός κορυφαίου και αδικημένου Βαυαρού Φιλέλληνα.
Ο Friedrich Thiersch (γνωστός στην ελληνική βιβλιογραφία και ως Ειρηναίος Θείρσιος) αποτέλεσε την πιο κεντρική φιγούρα της ουμανιστικής γνώσης στον βαυαρικό χώρο την εποχή της βασιλείας του Λουδοβίκου Α΄. Ο ίδιος ήταν Κλασικός Φιλόλογος και χαρακτηριζόταν ως Δάσκαλος του Βαυαρικού Γένους (Lehrer Bayerns). Παρόμοια αναγνώριστηκε μόνο ο μεγάλος Wilhelm von Humboldt (1767-1835) στην Πρωσία. Επιπρόσθετα, διετέλεσε στενός σύμβουλος του βασιλιά Λουδοβίκου σε ζητήματα παιδείας και πολιτικής.
Πέρα από το ευρύ μορφωτικό επίπεδο του Thiersch, πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο η έντονη ενασχόληση του ίδιου με τα νεοελληνικά πράγματα. Το ενδιαφέρον του ίδιου εστιάζεται όχι μόνο σε μια φανταστική ενατένιση του ένδοξου αρχαιοελληνικού παρελθόντος, αλλά και στην τότε σύγχρονη κατακτημένη και πολιτικά ταλαιπωρημένη ελληνορθόδοξη επαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Πιο συγκεκριμένα, ήταν ο πρώτος Γερμανός Φιλόλογος που πάτησε το πόδι του σε ελληνικά εδάφη για να μεταφέρει τα πολιτικά δρώμενα της εποχής από την επαναστατημένη Ελλάδα στον βασιλιά Λουδοβίκο. Αξίζει να αναφερθεί, ότι μέχρι το 1831 οι μόνοι επίσημοι απεσταλμένοι που κατέφθαναν στον νεοελληνικό χώρο ήταν αποκλειστικά αγγλικής ή γαλλικής καταγωγής. Πιο πριν είχε γνωριστεί σε διαφορετικά σημεία της Ευρώπης με δυο εξέχουσες προσωπικότητες, τον Αδαμάντιο Κοραή και τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Ο πρώτος έπεισε τον Θείρσιο να ιδρυθεί στο Μόναχο ένα οικοτροφέιο για νεαρούς Έλληνες που θα τους παρείχε τη δυνατότητα να σπουδάσουν στη Γερμανία. Το λεγόμενο Athenäum ιδρύθηκε μεταξύ 1815 και 1817 και πολλοί νέοι που σπούδασαν εκεί κατέλαβαν καίριες θέσεις μετά τον επαναπατρισμό τους. Όσον αφορά τη σχέση του με τον μετέπειτα κυβερνήτη Καποδίστρια, η αλήθεια είναι, ότι ο Thiersch δεν είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση τις ικανότητές του. Τέλος, φέρεται να είναι ο μεταφραστής του μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Σούτσου Ο εξόριστος του 1831 (1835).
Πρόκειται για την πρώτη μετάφραση ελληνικού μυθιστορήματος σε άλλη γλώσσα μετά το 1830.
Σχετικά με την συμμετοχή του στα κοινά είναι άξιες αναφοράς ποικίλες σκέψεις και ενέργειές του. Αρχικά, ο Θείρσιος όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1831 προσπάθησε με κάθε μέσο μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη Καποδίστρια να αποφευχθεί η εμφύλια διαμάχη.
Έπειτα, είναι γνωστό ότι είχε συμβάλλει στην άφιξη του Όθωνος και της Αντιβασιλείας του τον Ιανουάριο του 1833 στο Ναύπλιο. Η απογοήτευση, όχι μόνο στους πολιτικούς κύκλους του Μονάχου, αλλά και σε ολόκληρη τη Γερμανία και την Ευρώπη όταν μαθεύτηκε ότι δεν ανήκε στα μέλης της Αντιβασιλείας, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Εξαιτίας της παραμονής του στην Ελλάδα ήταν ο μόνος, ο οποίος είχε μια εικόνα της τρέχουσας πολιτικής κατάστασης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, ώστε να συμβάλλει στην ανοικοδόμησή του.
Οι πολιτικές θέσεις του Ειρηναίου Θειρσίου αφορούσαν τις εξής αναγκαίες μεταρρυθμίσεις: Πρότεινε λιτότητα στον οικονομικό τομέα, συρρίκνωση του δημοσιοϋπαλληλικού προσωπικού και του σώματος των αξιωματικών, ένταξη των αγωνιστών της Επανάστασης στην ελληνική άμυνα χωρίς αλλαγή της παραδοσιακής ενδυμασίας και των εγχώριων όπλων, μοίρασμα της γης στους άκληρους αγρότες και προστασία αυτών από τους μεγαλογαιοκτήμονες.
Αντιθέτως, οι επιλογές της Αντιβασιλείας θύμιζαν το άκαμπτο γαλλικό σύστημα δημόσιας διοίκησης. Κατά τα λεγόμενά του: ,, Αυτό δεν μπορεί να καταφέρει κανέναν που γνωρίζει παγκόσμια ιστορία, να πιστέψει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί ένας λαός’’.
Όσον αφορά τον βασιλιά Όθωνα παρατηρούσε ότι ο ίδιος ήταν «εφοδιασμένος με περιττή πολυτέλεια για το υψηλό του αξίωμα», ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο. Σε ένα γράμμα του σημειώνει απογοητευμένος: «Αν είχε κανείς πληρωθεί για να καταστρέψει την υπόθεση, από την οποία εξαρτάται η σωτηρία της Ελλάδας, το καλό του βασιλιά Όθωνα και η τιμή του πατέρα του, δεν θα μπορούσε να είχε κάνει τίποτε άλλο από ό,τι έκαναν αυτοί τώρα’’.
Στο τέλος όλοι γνωρίζουμε ότι το οθωνικό απολυταρχικό σύστημα κρατικής διοίκησης δεν έλυσε τα προβλήματα. Το μόνο που μπορεί να εικάσει κανείς είναι τι θα μπορούσε να είχε συμβεί άμα συμμετείχε στη σύσταση της κρατικής δομής ο μεγάλος αυτός Βαυαρός Φιλέλληνας. Η Ιστορία όμως δε γράφεται με υποθέσεις αλλά μιλάει πάντα μέσω του πραγματικού γίγνεσθαι.
Γιάννης Παππάς, Φιλόλογος, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Συγκριτικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Μπάμπεργκ
Πηγές:
Δημάδης, Κωνσταντίνος, Πεζογραφία και εξουσία στη νεότερη Ελλάδα, Αθήνα: Αρμός 2013.
Κασιμάτη, Μ. Ζ., Αθήνα – Μόναχο. Τέχνη και Πολιτισμός στη νέα Ελλάδα, Κατ. έκθ. Εθνικής Πινακοθήκης, 2000.
Τιρς, Φρειδερίκoς, Η Ελλάδα τoυ Καπoδίστρια. Η παρoύσα κατάσταση της Ελλάδoς (1828-1833) και τα µέσα για vα επιτευχθεί η αvoικoδόµησή της, 2 τµ. Μτφρ. ελληvικής έκδoσης Απόστολος Σπήλιoς, Αθήvα: Τολίδη 1972.
Thiersch, Heinrich Wilhelm Josias (Hsg.), Fr. Thiersch’s Leben, I-II Bände, Leipzig-Heidelberg 1866.
